Choinka – gdy nadchodzi grudzień, myśli wielu ludzi na całym świecie zaprzątuje to małe drzewko. I podczas gdy na całym świecie przez wieki zmieniały się obyczaje, zwyczaj przystrajania choinki bombkami choinkowymi pozostał do dziś. A jak było na początku? Okazuje się, że tradycja ubierania świątecznego drzewa sięga bardzo dawnych, pogańskich czasów.
Jednak w dawnych czasach, zamiast bombek, na choince wisiały orzechy i jabłka. Były one pożywieniem dla duchów zmarłych pojawiających się w czasie Święta Godów. Dzisiaj zamiast Święta Godów obchodzimy święta Bożego Narodzenia. Ale zacznijmy od początku.
Godowe Święto
To właśnie w czasie tego święta zawieszano na choince pierwsze bombki. Był to czas, kiedy upamiętniano przesilenie zimowe, które było poprzedzone Szczodrym Wieczorem. Właśnie w tym czasie upamiętniano zwycięstwo światła nad ciemnością, czyli czas, kiedy zaczyna przybywać dnia, a ubywać nocy. W czasie tym ludzie radowali się, ponieważ dawał on ludziom nadzieję, radość i optymizm.
Świętowano w całej Słowiańszczyźnie, a w Czechach i Słowacji święto to nazywane było Kraczun. Godowe Święto Słowianie nazywali także kolędą. Co ciekawe, Nowy Rok przedchrześcijańscy Słowianie obchodzili na wiosnę. Z kolei kolędowano w okolicach zimy i wiosny. W czasie tych świąt wróżono przebieg przyszłego roku, na przykład wróżono zbiory i pogodę.
Dzieci w godowy wieczór dostawały drobne prezenty, takie jak na przykład orzechy czy jabłka albo szczodraki, czyli specjalne placki w kształcie lalek lub zwierząt. Szczodraki, jabłka i orzechy zawieszano również na choince, która w tamtych czasach miała jeszcze kształt podwieszanego pod sufitem świerku. Wierzono, że tymi zawieszonymi na świerku upominkami będą żywić się duchy zmarłych przodków, które przyjdą w ten godowy dzień do domu.
Wcześniej, aby dusze przodków mogły się ogrzać, palono na cmentarzach ogniska i organizowano rytualne uczty. Potem te uczty przeniesiono właśnie do domów, a łącznikiem między żywymi i zmarłymi była właśnie choinka i zawieszane na niej ozdoby z jedzenia. Dzisiaj echem tych godowych zwyczajów pozostało dodatkowe nakrycie przy wigilijnym stole i bombki, które zastąpiły kulinarne ozdoby, którymi żywiły się dusze zmarłych.
Z kolei w niektórych regionach polski, na przykład na Śląsku, w rogu ulicy stawiano snopa, którego zwano diduchem. Był on dekorowany suszonymi owocami oraz orzechami. Zaraz po godowym święcie snop chowano i przechowywano do wiosny. Z nasion tego snopa rozpoczynano przyszłoroczny siew. Na przełomie osiemnastego i dziewiętnastego wieku zwyczaj dekorowania świerku zastąpiono przybyłym z Niemiec zwyczajem dekorowania choinki. Dzisiaj choinka i zawieszone na niej bombki są symbolem chrześcijańskiego Bożego Narodzenia.
Jabłka i orzechy – pierwsze bombki
Jakie jeszcze znaczenie miały jabłka i orzechy czy inne ozdoby na świerkach i choince oprócz tego, że były pożywieniem dla duchów? Otóż jabłka chroniły na przykład przed chorobami i pomagały w sprawach miłosnych. Jabłko symbolizowało też długowieczność i zdrowie. Przypominało też o tym, że niedługo przyjdzie wiosna. Jabłko przywodziło też na myśl uciechy miłosne.
Zjedzenie jabłka z drzewka godowego czy wigilijnego miało dodać płodności, a także wróżyło dobre lub złe wiadomości. Jabłko choinkowe było też symbolem grzechu. Zjedzenie jabłka przez pannę na wydaniu miało też dodać jej urody i szczęścia w poszukiwaniu męża. Jabłko, spełniające rolę pierwszej choinkowej bombki, symbolizuje przecież wieczną młodość, a w mitach spożywanie jabłek miało zapewnić bogom wieczną młodość.
Z kolei w średniowiecznej tradycji Aleksander Wielki, podczas poszukiwania w Indiach wody życia, zwiedził sad jabłoni, którego owoce przedłużały życie kapłanów aż do czterystu lat. Jabłka nawiązują też oczywiście do rajskiego owocu, którym byli kuszeni Adam i Ewa.
Natomiast orzechy na choinkach lub gałązkach świerku, spełniające rolę pierwszych bombek, miały zapewnić udane pożycie małżeńskie w nadchodzącym roku. Orzechy na choince były też symbolem tajemnicy ukrytej w skorupce. Orzech symbolizował także prawdę i trudne zadania do spełnienia. Orzechy miały także dodać mądrości osobie, która je zjada.
Dlaczego on wymyślił bombkę?
Ozdoby choinkowe w kształcie koła symbolizują harmonię. Ich obecność na drzewku ma dać ludziom nadzieje, że wszystko na świecie toczy się według kosmicznego porządku i w pełni harmonii. Oczywiście bardzo cieszono się pierwszymi ozdobami na choinkę. Wykonywano także własne ozdoby, takie jak wycinanki, łańcuchy. Ozdoby takie były ręcznie robione. Ale przyszedł dziewiętnasty wiek i czas kapitalizmu.
Z Niemczech przyszła tradycja pierwszych choinek, a wraz z nią zaczęto masowo produkować bombki choinkowe. Był to świetny biznes. Pierwsze bombki powstały w dziewiętnastym wieku w Niemczech. Takie bombki były także nawet tańsze od ozdób z orzechów i jabłek. Legenda mówi, że pewien biedny rzemieślnik nie mógł pozwolić sobie na ozdobienie choinki orzechami i jabłkami, więc wydmuchał ozdoby ze szkła.
W ten sposób powstały piękne ozdoby choinkowe, które spodobały się wielu osobom. Zainteresowanie tymi ozdobami było tak duże, że przyniosło duże dochody temu rzemieślnikowi, który wkrótce stał się bardzo bogaty. W ten sposób narodziła się tradycja bombek. Z czasem oczywiście zaczęto produkować bombki o różnych kształtach, nie tylko okrągłych, ale to właśnie okrągłe bombki uważane są za najbardziej tradycyjne, bo przywodzą na myśl te pierwsze okrągłe ozdoby z orzechów i jabłek symbolizujące harmonię kosmosu.
Czas na recykling
W dwudziestym wieku królowały bombki, które można było kupić w sklepie i które były masowo produkowane. Ale przyszedł wiek dwudziesty pierwszy i do naszych domów powoli powraca moda na samodzielnie robione ozdoby w stylu ekologicznym. Nadeszła moda na recykling. Co to takiego? Recykling to metoda ochrony środowiska naturalnego.
Celem recyklingu jest ograniczenie zużycia surowców naturalnych i zmniejszenie ilości odpadów. Czyli chodzi o to, aby ponownie wykorzystać dany przedmiot i zrobić na przykład bombkę z innego materiału, który nie wyrzucimy na śmietnik, ale znajdziemy dla niego drugie życie.
Z czego można zrobić bombkę?
Ciekawym pomysłem na bożonarodzeniową bombkę jest na przykład żarówka. Możemy z takiej żarówki zrobić bałwanka. Bierzemy taką niepotrzebną żarówkę i wycinamy z czarnego papieru czy niepotrzebnej książki czarne oczy i guziki bałwanka i naklejamy na żarówkę.
Bombkę można też zrobić z małej piłeczki, którą obłożymy gazetami i ozdobimy brokatem. Taką obłożoną gazetami piłeczkę możecie pomalować na jeden kolor lub namalować coś, na przykład domek. Bombki czy ozdoby świąteczne można wykonać właściwie ze wszystkiego.
Możecie też zawieszać na choince cukierki. Bombki możecie też wykonać z wytłaczarki do jajek, które potem wycięte fragmenty ręcznie pomalujecie. Niektórzy robią także ozdoby ze starych nieużywanych puzzli lub kart do gry, które się pogubiły i które można zawiesić na choince. Ciekawe też są bombki z papierowej wikliny.
Jaką symbolikę mają takie ekologiczne bombki? Przede wszystkim są symbolem nowych czasów i symbolem odnowy.
A jakie Ty masz pomysły na świąteczną choinkę w tym roku? Podziel się z nami w komentarzu na Facebooku.
